Geoffrey Hinton, Toronto Üniversitesi’nde emeritus bilgisayar bilimi profesörü, 2024 Nobel Fizik Ödülü’nü yapay zekâ alanındaki çığır açıcı çalışmalarıyla kazandı. “Yapay Zekânın Babası” olarak tanınan Hinton, Princeton Üniversitesi’nden John J. Hopfield ile bu prestijli ödülü paylaştı. İkili, yapay nöral ağlarla (ANN) makine öğrenimi sağlayan temel buluşlar ve icatlarla ödüle layık görüldü. Hopfield, veri içinde görüntüleri depolayabilen ve yeniden yapılandırabilen bir ilişkisel bellek geliştirirken, Hinton veri içindeki özellikleri bulabilen ve resimlerdeki belirli unsurları tanımlayabilen bir yöntem icat etti.
Hinton’ın bu ödüle seçilmesinin arkasında, Hopfield ağı üzerine inşa ettiği Boltzmann makinesi bulunuyor. Bu ağ, bir veri türü içindeki öğeleri öğrenme ve tanıma yeteneği ile biliniyor. Hinton ve ekibi bu çalışma üzerinde daha da ilerlemesiyle birlikte Boltzmann makinesinin görüntü sınıflandırabilecek ve eğitildiği modelin yeni örneklerini üretebilecek yetenekleri kazandı. Bu gelişim sayesinde, bugünkü makine öğrenimi teknolojisinin hızla gelişmesine öncülük ederken, ChatGPT gibi büyük dil modellerinden sürücüsüz araçlara kadar birçok uygulamanın temelini oluşturdu.
Hinton ve Hopfield’in çalışmalarının yalnızca yapay zeka alanında değil, fiziğin birçok dalında da etkili olduğunu belirten Nobel Fizik Komitesi Başkanı Ellen Moons, yapay nöral ağların özel malzemeler geliştirme gibi çok geniş bir alanda kullanıldığını vurguladı. Dünyaca ünlü The New York Times gazetesine göre bu Nobel kararı, yapay zekanın insan yaşamı ve çalışma şekli üzerindeki artan etkisinin bir kabulü olarak nitelendirildi. Nature dergisi de Hinton’ın buluşlarının günümüzdeki en gelişmiş yapay zeka araçlarının temelini oluşturduğunu belirtti.
Hinton’ın yapay zeka çalışmaları, özellikle derin öğrenme ve makine öğrenimi alanındaki gelişmeleri mümkün kılarak, Kanada’nın yapay zeka araştırmalarında küresel lider olmasına katkı sağladı. Yapay sinir ağlarına olan ilgi 1990’larda azalmış olsa da, Hinton’ın sabırlı ve ısrarlı çalışmaları 2000’lerde bu alanda yeni bir patlamayı başlattı. Nobel Ödülü’nün düzenleyicisi olan İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, Hinton’ın bu zorlu sürece rağmen araştırmalarına devam etmesinin önemini vurguladı.
Hinton, yapay zekanın toplum üzerindeki etkisini Endüstri Devrimi’ne benzeterek, yapay zekânın fiziksel güç yerine zihinsel yeteneklerde insanları aşacağını söyledi. Bu aracın sağlık hizmetleri ve iş verimliliği gibi alanlarda önemli faydalar sağlayacağını belirten Hinton, aynı zamanda bu teknolojinin kontrol edilemeyen sonuçlara yol açabileceği konusunda uyarılarda bulundu. YZ güvenliğinin sağlanması, Hinton’ın çalışmalarının sadece teknoloji geliştirme açısından değil, aynı zamanda bu teknolojilerin etik ve güvenli kullanımını sağlama açısından da büyük önem taşıyor.
